DIT IS WAT ER GEBEURD MET JE BABY ALS JE MEEROOKT (AD)
Nog steeds rookt 1 op de 10 Nederlandse vrouwen door tijdens de zwangerschap. Wat doet een sigaret met het lichaam van moeder en kind?
Geschreven voor het AD. Afbeelding van Pxhere.
Vrouwen die roken tijdens de zwangerschap doen dat niet omdat ze slechte moeders zijn, zegt onderzoeker Linda Springvloet van het Trimbos Instituut. ,,Stoppen is lastig en geeft ontwenningsverschijnselen. Volhouden is niet gemakkelijk.”
Toch ziet ze het liefst dat een aankomende moeder en haar partner al maanden voor een kind is verwekt de tabak afzweren. Datzelfde willen kinderarts Jasper Been van het Erasmus MC en gynaecoloog Clasien van der Houwen, voorzitter van de Taskforce Rookvrije Start. Dit zijn volgens hen de gevolgen van roken op een zwangerschap:
Effect op de moeder
Baarmoeder
Blijven roken geeft meer risico op complicaties, zoals een miskraam of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, waarbij de eicel zich ergens anders nestelt dan in de baarmoeder. Clasien van der Houwen: ,,Rokende vrouwen lopen waarschijnlijk 43 procent meer risico op een miskraam en 80 procent meer risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Ik zie dat als substantiële verschillen met niet-roken.” Bovendien hebben rokers twee keer zoveel kans dat de vliezen van de vruchtwaterzak om de baby vroegtijdig breken.
Placenta
De placenta geeft voedingsstoffen en zuurstof aan de foetus door. Stoffen in de tabak kunnen de moederkoek passeren en afwijkingen veroorzaken. Daardoor is er tot drie keer meer kans op een voorliggende placenta, een groeiafwijking waarbij dit orgaan de baarmoederhals blokkeert en een natuurlijke bevalling onmogelijk maakt. De placenta kan ook te vroeg loslaten, waardoor de foetus geen voeding meer krijgt. Alleen als dit aan het einde van de zwangerschap gebeurt kan het kind nog met een keizersnede worden gered. Een ander gevaar is dat nicotine de bloedvaten in de placenta vernauwt. Daardoor komen minder bouw- en voedselstoffen bij het kindje terecht. Van der Houwen: ,,Tijdens de zwangerschap heeft de baby steeds meer nodig. Als de baarmoeder dat niet meer bolwerkt omdat er onvoldoende voeding door de placenta heenkomt, begint het lichaam te vroeg aan de bevalling.’’ Niet ieder kind overleeft dit.
Borstvoeding
Via het bloed komt nicotine in de moedermelk terecht. Dat irriteert de darmen van de baby en wekt het stress op. In de praktijk blijkt dat rokers meestal korter borstvoeding geven. Jasper Been: ,,Terwijl borstvoeding meestal goed is, moeten rokers zich bewust zijn van de gevaren.’’
Gifstoffen
In een sigaret zitten honderden stoffen, waarvan minstens vier (groepen) zeer schadelijk zijn. De verslavende stof nicotine bereikt binnen zeven seconde de hersenen. Verder bevat een sigaret poly-aromatische koolwatersoffen, de verbrandingsrestanten van koolstof, ook wel teer genoemd, zware metalen zoals cadmium, lood en kwik en koolstofmonoxide, een bijproduct van verbranding dat zeer giftig is. Sommige stoffen maken en houden consumenten verslaafd aan tabak.
Effect op het kind
Hersenen
Kinderen van rokers raken zelf sneller verslaafd. Dat komt omdat de nicotine receptoren stimuleert in de hersenen van de foetus. Bij de geboorte is het al gewend aan de stof. Uit onderzoek blijkt zo’n kind later gevoeliger is voor verslaving. Sigarettenrook beïnvloedt ook de hersenontwikkeling. De nicotine tast de ontplooiing van het zenuwstelsel en de hersenstam aan. Mogelijk speelt dit een rol bij wiegendood: kinderen van rokers lopen 20 tot 30 procent meer risico. Daarnaast hebben zij een verhoogde kans op adhd. Van der Houwen van de Taskforce Rookvrije Start: ,,Dat is nog maar het topje van de ijsberg, er zijn ongetwijfeld meer effecten die we niet kennen. De hersenen van een kind ontwikkelen zich onder allerlei invloeden heel snel tijdens het derde trimester en het eerste jaar na de geboorte. Het zou vreemd zijn om te denken dat de stoffen in sigarettenrook daarbij geen rol spelen.’’
Navelstreng
Een foetus krijgt zuurstof via het bloed van de moeder. Als zij rookt, bindt de koolstofmonoxide uit de verbranding zich aan het eiwit dat voor vervoer van de zuurstof zorgt, de hemoglobine. Een nieuw leven krijgt daardoor minder zuurstof en kan zich minder goed ontwikkelen. Een rokerskind weegt bij de geboorte gemiddeld 150 tot 200 gram minder dan andere baby’s.
Longen
Teer en nicotine verhogen het risico op astma en een slechtere longfunctie. Kinderarts Been: ,,De longen groeien door zich te vertakken als een boom. Bij experimenten op proefdieren zien we dat nicotine zorgt voor minder vertakkingen, stuggere longen en gevoeligere luchtwegen. Bij mensen geeft dat astma.”
Geboortedefecten
Wanneer de koolstofmonoxide de zuurstof uit het bloed verdringt, kunnen geboortedefecten ontstaan. Van der Houwen: ,,Er is een duidelijk verband met een open gehemelte en er bestaat een aannemelijk verband met een klompvoet. Als de moeder rookt, loopt haar kind 28 procent meer kans op deze aandoeningen. Misschien niet dramatisch, maar wel het zoveelste verhoogde risico.’’ Ook de zware metalen in de tabaksrook spelen mogelijk een rol. Uit dierenproeven blijkt dat ook de paks (polycyclische aromatische koolwaterstoffen waaraan kankerverwekkende eigenschappen worden toegedicht) een oorzaak kunnen zijn.
Vruchtbaarheid
Paft moeder door dan zet ze ook de vruchtbaarheid van haar kind op het spel. De nicotine zorgt bij meisjes voor kortere menstruatiecycli waardoor ze eerder in de overgang komen. Uit onderzoek op dieren blijkt dat teer het aantal ei- en spermacellen vermindert.
Buik
Een rokerskind wordt ook opgezadeld met een verhoogde kans op overgewicht en diabetes. Het kan zijn dat het aankomt door de nicotine-ontwenning, maar het kan ook komen door een veranderde hormoonspiegel. Zelfs de nakomelingen met ondergewicht zijn er gevoeliger voor.
De beste tijd om te stoppen
Het beste moment om te stoppen ligt maanden voor de conceptie. Clasien van der Houwen: ,,Het lukt bijna niemand om in één keer van roken af te komen. Begin ruimschoots vóór de zwangerschap, dat geeft meer rust en de ruimte om het een tweede of derde keer te proberen. Het risico op een miskraam of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap verhoogt al in de eerste weken, misschien zelfs wel daarvoor.’’